نکاتی درباره فلزات سنگین
عبارت فلزات سنگین بیش از هفتاد سال است که در شیمی استفاده شده و افزون بر سه دهه است که به طور فزاینده ای در مقالات و نوشته های علمی و قانون های مرتبط با مواد شیمیایی مختلف به کاررفته است ،اما این عبارت هرگز به وسیله هیچ مرجع معتبری منند انجمن بین المللی شیمی محض وکاربردی تعریف نشده است . قدیمی ترین استفاده علمی از عبارت فلزات سنگین در متون انگلیسی به سال 1936 میلادی برمی گردد.
باوجود این که تعریف های متداول فلزات سنگین بر مبنای چگالی یا وزن مخصوص بیان شده ام شواهد نشان می دهد که هیچ رابطه ای بین چگالی یا وزن
مخصوص و هریک از مفاهیم فیزیک و شیمیایی مختلفی که برای تعریف فلزات سنگین به کار رفته است و خواص سمی که به آن ها نسبت داده شده است ،
وجود ندارد . با این حال سمی بودن عناصر فلزی و ترکیبات آن ها به توانایی جذب آن ها در سیستم های زنده بستگی دارد.این قابلیت به نوبه خود به متغییر
های زیستی و خواص فیزیک و شیمیایی عناصر فلزی مانند ساختار اتمی آن ها وابسته است . بنابراین ، طبقه بندی فلزات بر مبنای قواعد علمی باید مبتنی
برجدول تناوبی عناصر می باشد .
عبارت فلزات سنگین اغلب به گروهی از فلزات شبه فلزات اطلاق می شود که با آلودگی و خواص سمی بالقوه محیط زیست مرتبط هستند.تعریف های متعددی
برای فلزات سنگین اغلب براساس چگالی یا وزن مخصوص بیان شده است که در ادامه چند نمونه از آن ها را باهم میخوانیم .
تعریف فلزات سنگین بر اساس چگالی و یا وزن مخصوص : 1) فلزات به طور طبیعی در دو گروه قرار می گیرند یک گروه فلزات سبک با چگالی کمتر از 4
وفلزات سنگین با چگالی بیشتر از 7 2)در متالورژی هر فلز یا آلیاژی با چگالی بالا به وبژه با چگالی بیشتر از 5
3)فلزات سنگین عناصر شیمیایی با وزن مخصوص دستکم 5 برابر بزرگ تر از آب هستند. وزن مخصوص آب در دمای 4 درجه سانتی گراد برابر با 1
است. وزن مخصوص معیاری از چگالی مقدار معینی از یک جسم جامد است ، وقتی با مقدار برابری از آب مقایسه می شود .
تعریف فلزات سنگین بر اساس وزن اتمی و جرم اتمی : 1)فلزات با وزن اتمی زیاد 2) مجموعه ای از فلزات با جرم اتمی بیشتر ، به ویژه فلزات واسطه
مانند سرب ، جیوه و کادمیوم که سمی هستند و امکان ندارد به وسیله موجودات زنده فراوری شوند . 3) فلزات با وزن اتمی بالاتر از سدیم که در واکنش با
اسید های چرب صابون تشکیل دهند .
تعریف فلزات سنگین بر مبنای عدد اتمی : 1)در میکروسکوپی الکترونی ، فلزات با عدد اتمی بزرگ 2) فلزات با عدد اتمی بین 21 (اسکاندیم ) و 92
(اورانیوم ) 3) مجموعه ای از عناصر جدول تناوبی در مستطیلی که در گوشه های آن تیتا نیوم ، هافنیوم ، آرسنیک و بیسموت قرار دارد و سلنیوم و
تلوریوم نیز در این مجوعه قرار گرفته اند. چگالی این عناصر در گستره 4.5 تا 22.5 قرار دارد .
فلزات سنگین ، اجزای طبیعی پوسته زمین هستند و این عناصر تخریب یا نابود نمی شوند و شاید از طریق غذا ، آب آشامیدنی وهوا به مقدار کمی وارد
بدن انسان شوند . بعضی لز فلزات سنگین مانند مس ، سلنیوم و روی در مقادیر بسیار کم بری حفظ سوخت وساز بدن انسان ضروروی اند، با این حال در
غلظت های بالا به مسمومیت منجر می شوند .مسمومیت به واسطه فلزات سنگین شاید از آلودگی آب آشامیدنی ( مثل لوله های سرب)، غلظت های زیاد این
فلزات در هوا یا برداشت از زنجیره غذایی باشد . فلزات سنگین خطر ناک هستند زیرا به انباشته شدن در سیستم های زنده تمایل دارند .انباشتگی در بدن
موجودات زنده افزایش غلظت یک ماده شیمیایی در یک موجود زنده در طول زمان ، در مقایسه با غلظت آن ماده شیمیایی در محیط زیست است .ترکیباتی
در موجود زنده در هر زمان انباشته می شوند که سریع تر از آنکه تجزیه و دفع شوند ، انباشته و ذخیره ی شوند . فلزات سنگین به وسیله فاضلاب های
صنعتی یا خانگی وارد منابع تامین آب می شوند ، یا حتی به واسطه باران های اسیدی که خاک را تجزیه و فلزات سنگین را آزاد می کنند ، وارد منابع آبی
مثل چشمه ها ، رود خانه ها و آب های زیر زمینی خواهند شد. در سال های اخیر آلودگی محیط زیست به وسیله فلزات سنگین و سمی به طور چشمگیری
افزایش یافته است ، بنابراین اندازه گیری این فلزات سمی در نمونه های زیست محیطی ، بسیار حائز اهمیت است.
